Azərbaycanda son dövrlərdə qızılcanın sürətlə yayılması, bir neçə azyaşlının həyatını itirməsi və bəzi məktəblərdə təhsilin distant rejimə keçməsi əhali arasında narahatlığa səbəb olub. Bəs qızılca xəstəliyi haqqında nə bilirik. Gəlin qızılca ilə bağlı Dünya Səhiyyə Təşkilatının verdiyi məlumatlarla tanış olaq.
Dünya səhiyyə təşkilatının məlumatına görə Qızılca, eyni adlı Qızılca virusun yaratdığı, ağır fəsadlara və ölümə səbəb ola bilən, hava-damcı yolu ilə yüksək yoluxuculuğa sahib ciddi xəstəlikdir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Qızılca peyvəndi 2000-2021-ci illər arasında 56 milyon ölümün qarşısını alıb. Effektiv və ucuz peyvəndin olmasına baxmayaraq, təkcə 2021-ci ildə qızılcadan 128 min insan dünyasını dəyişib. Əksəriyyəti də, vaksin olunmamış, 5 yaşdan kiçik uşaqlardır.
2022-ci ildə dünya uşaqlarının təxminən 83%-i bir yaşına qədər bir doza qızılca peyvəndi olublar. Lakin bu 2008-ci ildən bəri ən aşağı göstəricidir.
Qızılcanın simptomları
Qızılca xəstəliyinin simptomları adətən virusa məruz qaldıqdan 10-14 gün sonra başlayır. Dəridə iri səpişiklik qızılcanın ən əsas simptomlarındandır.
Erkən simptomlar adətən 4-7 gün davam edir. Simptomlara daxildir:
burun axıntısı
öskürək
qırmızı və sulu gözlər
yanaqların içərisində kiçik ağ ləkələr.
Səpki adətən virusa məruz qaldıqdan təxminən 7-18 gün sonra başlayır. Adətən üzdə və boynun yuxarı hissəsində olur. Təxminən 3 gün ərzində, əllərə və ayaqlara yayılır. Bir çox hallarda 5-6 gün davam edir və sonra solmağa başlayır.
Qızılcanın çox ciddi fəsadları ola bilir. Fəsadlara aşağıdakılar daxildir:
korluq
ensefalit (beynin şişməsinə və potensial beyin zədələnməsinə səbəb olan infeksiya)
şiddətli ishal və əlaqəli susuzlaşdırma
qulaq infeksiyaları
pnevmoniya da daxil olmaqla ağır tənəffüs problemləri.
Əgər qadın hamiləlik zamanı qızılcaya yoluxursa, bu, ana üçün təhlükəli ola bilər və körpənin vaxtından əvvəl aşağı çəki ilə doğulması ilə nəticələnə bilər.
Fəsadlar daha çox 5 yaşdan kiçik uşaqlarda və 30 yaşdan yuxarı böyüklərdə olur. Onlar daha çox qidalanmadan əziyyət çəkən uşaqlarda, xüsusən də kifayət qədər A vitamini olmayan və ya İİV və ya digər xəstəliklərdən zəif immun sistemi olan uşaqlarda olur. Qızılca özü də immun sistemini zəiflədir.
Kimlər daha çox risk altındadır?
İmmuniteti olmayan hər hansı bir şəxs (peyvənd olunmamış və ya peyvənd olunmuş , lakin immuniteti inkişaf etdirməmiş) yoluxa bilər. Peyvənd olunmamış uşaqlar və hamilələr qızılcanı ağır formada keçirə bilərlər.
Qızılcaya yoluxma
Qızılca dünyanın ən yoluxucu xəstəliklərindən biridir, yoluxmuş burun və ya boğaz ifrazatları ilə təmasda (öskürmə və ya asqırma) və ya qızılca xəstəsinin tənəffüs etdiyi hava ilə tənəffüs edilmək yolu ilə yayılır. Virus havada və ya yoluxmuş səthlərdə iki saata qədər aktiv və yoluxucu olaraq qalır. Qızılcaya yoluxmuş bir şəxslə peyvənd olunmamış 10 nəfərdən doqquzuna yoluxdura bilər.
Qızılca epidemiyaları xüsusilə körpə və pis qidalanan uşaqlar arasında ağır fəsadlar və ölümlə nəticələnə bilər.
Müalicəsi
Qızılca üçün xüsusi müalicə yoxdur. Kifayət qədər su içmək və sağlam qidalanma vacibdir. Həkimlər pnevmoniya və qulaq və göz infeksiyalarını müalicə etmək üçün antibiotiklərdən istifadə edə bilərlər.
Qızılca xəstəsi olan bütün uşaqlar və ya böyüklər 24 saat fasilə ilə iki doza A vitamini əlavələri qəbul etməlidirlər. Bu, hətta yaxşı qidalanan uşaqlarda baş verən aşağı A vitamini səviyyələrini bərpa edir, göz zədələnməsinin və korluğun qarşısını almağa kömək edə bilər.
