Bu gün beynəlxalq geosiyasətin əsas tendensiyalarından biri məhz qütbləşmə ilə bağlıdır. Dünyada qütbləşmə sürətlə davam edir. Bu isə öz növbəsində həm də müxtəlif təşkilatların fəallaşması, bəzilərinin isə sıradan çıxması ilə nəticələnir.
Son zamanlar yenidən gündəmə gələn və əhəmiyyətinin getdikcə artdığı hiss edilən təşkilatlardan biri də BRİCS-dir. BRİCS 2006-cı ildə yaradılıb, Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin, Cənubi Afrika Respublikası, Misir, Efiopiya, İran və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərini özündə birləşdirən hökumətlərarası təşkilatdır. Əvvəlcə investisiya imkanlarını müəyyən edən qruplaşma hökumətləri 2009-cu ildən bəri hər il rəsmi sammitlərdə toplaşan və çoxtərəfli siyasətləri koordinasiya edən vahid geosiyasi bloka çevrilib.
Azərbaycan bir müddət əvvəl, daha dəqiq desək, bu il avqustun 20-də sözügedən təşkilata üzvlüklə bağlı rəsmi müraciət edib.
Bundan əvvəl, iyulun 3-də isə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının Astanada keçirilən Zirvə toplantısı çərçivəsində “Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında strateji tərəfdaşlığın qurulması haqqında Birgə Bəyannamə” qəbul olunub. Bəyannamənin 4.5-ci bəndinə əsasən, Azərbaycan tərəfi BRİCS-ə daxil olmaq arzusunu ifadə edib və Çin tərəfi BRİCS əməkdaşlığında Azərbaycanın iştirakını alqışlayıb.
Rəsmi Bakının bu müraciəti ilk günlər müəyyən suallar yaradırdı. Əsas suallardan biri də bu idi: BRİCS Azərbaycana nə vəd edir?
Bu suallara cavab verməzdən əvvəl yada salaq ki, rəsmi Bakının təşkilata üzvlüklə bağlı müraciəti Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin avqustun 18-də Azərbaycana dövlət səfərindən və həmkarı İlham Əliyevlə görüşdən sonrakı dövrə təsadüf etdi. Bu, İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra V.Putinin Bakıya ilk səfəri idi. Səfərin dövlət əhəmiyyətli olması bu hadisə ilə müəyyən gözləntilər yaradırdı. Düşünmək olar ki, Azərbaycanın BRİCS-ə üzvlüyü ilə bağlı müraciəti məhz Prezident İlham Əliyevlə rusiyalı həmkarının görüşü zamanı əsas müzakirə mövzularından olub.
Azərbaycanın təşkilata üzvlüyü ilə bağlı meydana çıxan digər suallardan biri də perspektivdə Bakı – Ankara münasibətlərinin necə dəyişəcəyi haqqında idi. Sentyabrın 2-də beynəlxalq və yerli mediada Türkiyənin BRİCS-ə üzvlük üçün rəsmi müraciət etdiyi barədə məlumat yayıldı. Ankara hələ ki məsələyə rəsmi münasibət bildirməyib. Amma Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov dünən verdiyi açıqlamada dedi ki, Türkiyə BRİCS-ə üzvlük üçün maraq göstərir.
Ehtimal etmək olar ki, avqustun 17-də və sentyabrın 2-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə türkiyəli həmkarı Rəcəb Tayyib Ərdoğan telefon danışığında, habelə Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramovun avqustun 27-də Türkiyəyə işgüzar səfərində və həmkarı Hakan Fidanla telefon danışığında da bu məsələ geniş müzakirə olunub.
Bəs Azərbaycan və Türkiyənin təşkilata üzvlüyü hansı zərurətdən irəli gəldi? İlk növbədə, bu, yəqin ki, hər iki dövlətin təşkilatın əsas üzvləri olan Moskva və Pekinlə münasibətlərinin səviyyəsindən irəli gəlir. İkincisi, bu təşəbbüs həm də iqtisadi maraqlarla bağlıdır. Hər halda həm Azərbaycanın, həm də Türkiyənin üzv dövlətlərinin bir çoxu ilə ciddi iqtisadi əlaqələri var. Perspektivdə bu əlaqələrin daha da inkişafı mümkündür. İqtisadi inkişaf isə həm də siyasi güc deməkdir.
Yeri gəlmişkən, Misir Prezidenti Əbdülfəttah Əs-Sisi sabah - sentyabrın 4-də 12 ildən sonra ilk dəfə Türkiyəyə səfər edəcək. O, həmkarı R.T.Ərdoğanla görüşəcək. Rəsmi məlumata görə, liderlərin Yaxın Şərqdə, o cümlədən Qəzzadakı durumu müzakirə edəcəkləri gözlənilir. Amma düşünmək olar ki, dövlət başçıları məhz Türkiyənin təşkilata üzvlüyü barədə də danışacaqlar.
Məlum olduğu kimi, Qahirə ilə Ankara arasında münasibətlər hələ ki sərindir. Ankaranın BRİCSƏ üzvlük məsələsi ilə Sisinin Türkiyəyə səfərinin eyni ərəfəyə düşməsi, böyük ehtimal, təsadüf deyil. Düşünmək olar ki, perspektivdə Türkiyənin təşkilata üzvlüyü Misirlə əlaqələrin inkişafı üçün müstəsna rol oynayacaq. Bundan qazanan isə təkcə Ankara yox, həm də Qahirə olacaq.
Ümumiyyətlə, Azərbaycan və Türkiyənin BRİCS-ə mümkün üzvlüyü təşkilatın özü üçün də əhəmiyyətlidir. Bu, təkcə iqtisadi baxımdan deyil, həm də siyasi və təhlükəsizlik kontekstindən qiymətləndirilməli məsələdir. Unutmamalıyıq ki, Azərbaycan və Türkiyə regional və qlobal proseslərə yön verən iki aparıcı aktordur.
Azərbaycandan sonra Türkiyənin BRİCS-ə üzvlük üçün müraciəti həm də iki qardaş dövlət arasında münasibətlərin pozulması üçün bir bəhanə axtaranlara cavab oldu: bir daha göstərildi ki, Bakı və Ankaranın xarici siyasət kursunda heç bir ziddiyyət yoxdur.
