Sıfır karbon hədəfi ilə yola çıxan və 2035-ci ildə daxili yanma mühərriklərini qadağan edəcəyini açıqlayan Almaniya qərarından dönə bilər. Ölkənin ən böyük avtomobil assosiasiyası bu müddətin 2045-ci ilə təxirə salınmasını istəyir. Almaniya kimi nəhəngin verdiyi qərarın birbaşa olaraq AB ölkələrinə və bu bazarla inteqrasiya olunmuş Türkiyəyə təsir etdiyi görünür.
Yaxın vaxtlara qədər Avropanın ən mühüm gündəm məsələlərindən biri yaşıl enerji idi. Sıfır karbon izi hədəfi ilə qarşıya qoyulan bu yolda ən böyük hədəflərdən biri də avtomobil sənayesində yaşanacaq transformasiya idi. Daha dəqiq desək, Aİ ölkələri dizel və benzinlə işləyən avtomobillərin istehsalını tamamilə dayandıracaq, elektriklə işləyən avtomobillər isə qitənin bütün guşələrini əhatə edəcəkdi. Əslində prosesin uzanmaması üçün tarix dəqiq müəyyənləşdirilib və 2035-ci il göstərilib.
Ancaq evdə aparılan hesablamalar bazara uyğun gəlmirdi. Bu gün Avropa, ilk növbədə, davam edən müharibəyə ev sahibliyi edir. Qitədəki bir çox ölkələrin enerji ehtiyaclarını ödəmək üsulu dəyişdi. Nəinki dəyişdi, həm də bahalaşdı və etibarlılığını itirdi.
Bizim izah etdiklərimiz AB-nin daşıyıcı sütunu olan Almaniya üçün də çox keçərlidir. Əslində, Berlin administrasiyası bu yola sürətlə başladı və vətəndaşlarını elektrikli nəqliyyat vasitələrinə müraciət etməyə təşviq etmək üçün böyük kampaniyalar etdi. Ancaq bu nöqtədə ölkənin ən böyük avtomobil birliyi olan VDA 2035 öhdəliyinə qırmızı işıq yandırdı.
Bütün bunlara Almaniyanın avtomobil nəhəngi Volkswagen-in ötən gün verdiyi açıqlamanı da əlavə etmək lazımdır: "Almaniyadakı fabrikimizi bağlaya bilməmiz ehtimalı var. Ölkəmizin bu sahədə rəqabət qabiliyyəti geridə qalır". Onu da qeyd edək ki, ölkədəki Volkswagen zavodu İkinci Dünya Müharibəsi illərində belə bağlanmamışdı.
Sənaye böyük bir dönüşün astanasındadır
Hakan Doğu uzun illər həm qlobal, həm də Türkiyədə dünyanın ən əhəmiyyətli avtomobil markalarından birinin top meneceri olub. O, həmçinin Davamlı Mobillik Təşəbbüsünün (SMI) prezidentidir. O, biznesin həm Türkiyə, həm də Avropa tərəfini çox yaxından izləyən bir addır.
Onunla Almaniya VDA-nın nəyə qarşı olduğunu, həll yolunun necə tapıla biləcəyini və bütün bunların Türkiyəyə mümkün təsirlərini danışdıq.
Ancaq əvvəlcə VDA-nı qısaca müəyyənləşdirək. VDA, demək olar ki, bütün avtomobil istehsalçılarının, təchizatçıların, start-upların və Almaniyada sənayedə mövcud olanların daxil olduğu nəhəng bir çətirdir. Təbii ki, ölkədə lobbiçilik gücü də çox təsirlidir. Təxminən 300 milyard dollar ixrac edən markalar VDA daxilindədir. Alman siyasətçiləri çətin ki, dediklərinə görə sussunlar.
Hakan Doğu Avropanın bir müddət əvvəl “elektrikə keçək” deyərək yeni bir tendensiya başlatdığını xatırladır və “Yaşıllaşmaq üçün 2035-ci il hədəfinə 10 ildən çox vaxt qalıb. Amma indi daha 10 il tələb edirlər. Əslində, sənaye 2035-ci il üçün bütün planlarını qurmuşdu. "Bu, mənim bütün iş həyatımda gördüyüm ən böyük strateji dönüşdür" deyir.
“Sintetik yanacaq problemini daha tez-tez eşidə bilərik”
Doğu Almaniyada son vaxtlar elektriklə işləyən avtomobillərə verilən bəzi əsas subsidiyaların azaldıldığı və ya dayandırıldığı barədə məlumatları da bölüşür və davam edir:
“Bu təxirə salınma gözləntisi dəstəyi kəsmək üçün əsasdır. Bundan əlavə, Almaniyada avtomobil sənayesi D və E kimi lüks seqmentlərdə e-yanacaq kimi tanınan sintetik yanacaq texnologiyasına diqqət yetirir.
Təkcə bu deyil... Aİ ölkələri hidrogenin avtomobillərdə yanacaq kimi istifadə imkanlarını da müzakirə edirlər. Hazırda dünyada daxili yanma mühərrikli 1,3 milyarddan çox avtomobilin olduğunu nəzərə alsaq, transformasiyanın nə qədər geniş miqyaslı olacağını daha yaxşı anlaya bilərik”.
“Avropa avtomobil şirkətləri üçün çətin dövrdür”
Bilirik ki, 2035-ci il qərarı AB ölkələrində elan edildikdə, böyük avtomobil şirkətləri ona uyğunlaşmaq üçün sürətlə transformasiyaya başladılar. Ancaq bu məqamda təxirə salınma ehtimalı yüksəkdir. Hakan Doğu bu vəziyyətin Avropadakı avtomobil nəhəngləri üçün ciddi xərclər anlamına gəldiyinə diqqət çəkir və balans hesabatlarında mənfi əkslər görəcəyimizi izah edir.
Sektorda artıq işdən çıxarmaların başladığı barədə məlumatı paylaşan Doğu yaxın gələcəklə bağlı gözləntilərini “Böyük elektrik transformasiyasından böyük sıxıntı dövrünə keçdik” deyərək ümumiləşdirir.
Sistem harada bloklanıb?
Bu nöqtədə Hakan Doğu yaşananların nə kimi mənfiliklərə səbəb ola biləcəyini anlamaq üçün daha konkret misallarla davam edir və bunları deyir:
“Bu məqamda belə görünür ki, 20-30 faiz enerji səmərəliliyinə malik daxili yanma mühərrikləri Avropada qalmağa davam edəcək. Ancaq bu prosesdə Çin tamamilə ayrıldı və elektrikə keçdi.
Əslində, Aİ-nin ilk addımı mahiyyətcə düzgün, lakin vaxtından əvvəl verilmiş qərar idi. Üstəlik, 10 il belə böyük transformasiya üçün çox azdır. Söhbət təkcə avtomobil istehsal etməkdən getmir. Bu ekosistemi qurmaq. Bütün nəqliyyat vasitələrini elektriklə işləyən zaman elektrik enerjisi istehsalını 12 faiz artırmalı olacaqsınız. Bu necə paylanacaq? İnfrastruktur buna hazırdırmı? Hansı rayonlarda sıxlıq olacaq? Bunlara aydın cavab yoxdur.
Sikkənin digər tərəfi
Onun sosiologiya bölməsi var. Transformasiya bəzi iş xətlərində fişin çəkilməsi deməkdir. Bağlanacaq müəssisələrin sosial təsirlərini nəzərə almadılar. Elektrikli nəqliyyat vasitələrində istifadə olunan texnologiyalarda lazım olan mineralların necə tapılacağına aydınlıq gətirə bilməyiblər.
Ən əsası isə bütün bunlar baş verərkən Çini çox aşağı qiymətləndirdilər. İndi onun papağı düşdü və keçəl görünürdü. 'Gəlin 2045-ci ilə təxirə salaq, bu arada keçid edək' deyirlər, amma elə nəhəng şirkətlər var ki, ilk dövrdə çox tez hərəkətə keçib, bütün sərmayələrini elektrik transformasiyasına əsaslanaraq edib. Çox ağır maddi vəziyyətdə idilər. Bütün bunları bir araya toplasaq, AB-də, xüsusən də Almaniyada avtomobil dünyası üçün rahat bir gələcək görünmür”.
Bütün bunlar Türkiyə üçün nə deməkdir?
Türk avtomobil sənayesi hər cəhətdən AB ilə inteqrasiya olunub və eyni qaydalarla fəaliyyət göstərir. Doğu bu vəziyyəti “Avropa avtomobil sənayesində soyuqlasa, Türkiyə pnevmoniyaya tutulacaq” deyərək ümumiləşdirir.
O əlavə edir ki, 2045-ci il bizim qurulmuş texnologiyalarımızla bizə kömək edəcək. Bununla belə, o, vurğulayır ki, Ankara indi avtomobil sənayesində özünəməxsus yol tapmalı və daxili bazara yönəlmiş strategiyaya əməl edərək sənaye miqyasını genişləndirməlidir.
Hakan Doğu da G7 ölkələrinin verdiyi qərarı xatırladaraq, “Avropadakı ölkələr istehsallarını öz ölkələrinə qaytarmaq üçün brendlərə böyük təzyiq göstərirlər. Bizim üçün bu problemdən qurtulmağın yolu Türkiyədə daxili bazarı genişləndirməkdən keçir. TOGG seçimlərə hibrid mühərriki əlavə etməli ola bilər. Çünki Çin brendləri Türkiyəyə çox ciddi daxil olur və görünür ki, bazara hakim olacaqlar. O, sözlərini “Türkiyədə alıcılıq qabiliyyətinə uyğun ucuz avtomobillər istehsal etməklə Avropadakı transformasiyanın mənfi təsirlərini yüngülləşdirə bilərik” sözləri ilə yekunlaşdırır.
