Miqrasiya, iqtisadi siyasət, Ukraynadakı müharibə ABŞ prezidentliyinə namizədlər Tramp və Harris arasında ABC-də ilk debat zamanı qızğın müzakirələrə səbəb olan mövzulardan yalnız bir neçəsidir.
ABŞ prezidentliyinə namizədlər - Respublikaçı Donald Tramp və ölkənin hazırkı vitse-prezidenti, demokrat Kamala Harris seçki yarışında ilk teledebat keçirib. Onlar çərşənbə günü, sentyabrın 11-nə keçən gecə ABC telekanalının saytında baş verib.
Miqrasiya siyasəti, işsizliyə qarşı mübarizə, inflyasiya və Ukraynadakı müharibə ABŞ prezidentliyinə namizədlər arasında qızğın müzakirələrə səbəb olan mövzulardan yalnız bəziləridir, bu zaman onlar bir-birini tənqid etməyə və davamlı olaraq bir-birlərini yalan danışmaqda ittiham edirdilər.
Harrisin sözlərinə görə, Tramp ona və hazırkı dövlət başçısı Co Baydenə “Böyük Depressiyadan bəri ən pis işsizliklə” miras qoyub. Bundan əlavə, keçmiş prezident "əsrin ən pis pandemiyasına" və "Vətəndaş müharibəsindən bəri demokratiyamıza ən ciddi hücuma" görə məsuliyyət daşıyır. DPA agentliyinin məlumatına görə, sonuncu iddiada Kamala Harris 2020-ci il seçkilərindəki qələbəsinin ondan oğurlandığına inanan Tramp tərəfdarlarının ABŞ Konqresinin binasına basqın etməsini nəzərdə tuturdu.
Sentyabrın 11-nə keçən gecə debat zamanı Tramp bildirib ki, onun bu seçkidə həqiqətən uduzduğu barədə öz sözləri “sarkazmla” deyilib. Lakin aparıcıların birbaşa sualına o, 2020-ci il seçkilərində məğlubiyyətini etiraf etməkdən yenə imtina edib.
Müzakirələrdə həlledici olmasa da, Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi, eləcə də Vaşinqtonun onu dayandırmaq üçün hansı tədbirləri gördüyü də namizədlər tərəfindən qaldırılıb.
Ukraynada müharibə
Belə ki, Donald Tramp deyib ki, Co Bayden “(Rusiya prezidenti Vladimir – red. Putinlə) necə danışacağı və Ukraynadakı müharibəni necə bitirəcəyi barədə heç bir fikri yoxdur”. "İndi isə bunun nəticəsində milyonlarla ölüm var və vəziyyət getdikcə pisləşir" dedi Tramp.
"Sən Co Baydenə qarşı mübarizə aparmırsan. Mənə qarşı yarışırsan" deyə Harris cavab verib.
Daha sonra debatda Tramp deyib: "Bunu unutmayın: O, Baydendir. O, "Mən bu centlmeni tanımıram. O, Baydendir" deyərək Baydendən uzaqlaşmağa çalışır. Buna reaksiya verən Harris gülərək qeyd etdi: "Mən əlbəttə ki, Co Bayden deyiləm və əlbəttə ki, mən Donald Tramp deyiləm. Etdiyim şey ölkəmizə yeni nəsil liderlik təklif etməkdir."
Digər şeylər arasında Tramp Harrisi ittiham edib ki, guya Putini Ukraynada müharibənin başlamasına üç gün qalmış işğaldan çəkindirməyə çalışıb, lakin buna nail ola bilməyib. “Onlar onu hələ müharibə başlamamışdan əvvəl sülh danışıqlarına göndəriblər”, - deyə Tramp bildirib: “Üç gün sonra o (Vladimir Putin - Red.) Ukraynanı işğal etdi, müharibəyə başladı, çünki onların (Harrisin xəyali danışıqlar heyəti) danışıqları zəif və axmaq olub”.
Əslində Kəmalə Harris Putinlə heç vaxt şəxsən görüşməyib. Ukraynada müharibə başlamazdan əvvəl o, Münhen Təhlükəsizlik Konfransında ABŞ müttəfiqləri, o cümlədən Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski ilə danışıqlar aparıb. Putin həmin konfransda iştirak etməyib.
Donald Tramp bildirib ki, Ukrayna üzrə sülh danışıqlarının başlanmasını stimullaşdırmaq ABŞ-ın maraqlarına uyğundur. "Biz milyonlarla insanın öldürülməsini dayandırmalıyıq" dedi.
Eyni zamanda, o, Co Baydeni Avropanın Ukraynaya yardım üçün ABŞ ilə eyni məbləğdə ödəməsində israr etmək cəsarəti çatmadığına görə qınadı. Trampın sözlərinə görə, ABŞ müharibə zamanı Ukraynaya 250 milyard dollar xərcləyib, baxmayaraq ki, Pentaqonun məlumatına görə, Amerikanın Kiyevə hərbi yardımı indiyədək 56 milyard dollar təşkil edib.
Kəmalə Harris öz növbəsində “Avropadan və NATO-dan olan müttəfiqlərimizin niyə artıq prezident olmadığınız üçün bizə (amerikalılara - red.) bu qədər minnətdar olduqlarını” anlamağın vacib olduğunu qeyd etdi.
Harris Trampı “24 saat ərzində təslim olmaqda” ittiham edib, “Putin artıq Kiyevdə oturub, Polşadan başlayaraq Avropaya baxırdı”. "Siz bir diktatorla dost olduğunuzu düşünürsünüz, amma o, sizi naharda yeyərdi" deyib.
ABŞ-ın iqtisadi siyasəti
ABŞ-da mövcud iqtisadi vəziyyəti şərh edən Kamala Harris bildirib ki, o və ölkənin hazırkı prezidenti Co Bayden Tramp administrasiyasının buraxdığı xaosdan sonra asayişi bərpa etməlidirlər.
Öz növbəsində Tramp prezidentlik uğrunda mübarizədəki rəqibini “marksist professor” atasından “yaxşı təlim” almış “marksist” adlandırıb. Kamala Harrisin atası Donald Harris təqaüdə çıxmazdan əvvəl Stenford Universitetində iqtisadiyyat professoru olub.
Kəmalə Harrisin özü, Trampın fikrincə, öz fəaliyyət planı yoxdur. Harrisin planı Baydendən köçürüb.
Harris, öz növbəsində, keçmiş prezident Donald Trump-ın bütün idxala 20%-ə qədər tariflər tətbiq etmək təklifinin "bir ay ərzində əldə etmək üçün gündəlik mallara vergi" olduğunu söylədi.
“Eyni zamanda, Harris onun prezidenti Co Baydenin dövründə əsasən də Çin idxalına qarşı yüksək tariflər tətbiq etdiyini,”deyib.
CNN öz saytında müzakirələrə münasibət bildirib. "May ayında administrasiya Çin idxalına elektrikli nəqliyyat vasitələrinə 100%, günəş elektrik stansiyalarının komponentlərinə 50% və digər sahələrə 25% qədər yeni tariflər tətbiq etdi və bu, növbəti iki il ərzində tətbiq ediləcək."
Harris dedi ki, iqtisadçılar onun planının iqtisadiyyatı inkişaf etdirəcəyinə inanırlar, Trampın planı isə onu azaldacaq. Həqiqətən də, Goldman Sachs-ın analitikləri hesab edirlər ki, Trampın iqtisadi siyasəti - xüsusilə ticarətlə bağlı - 2025-ci ildə ABŞ iqtisadiyyatının bir qədər daralmasına səbəb olacaq. Bunun əksinə olaraq, Harrisin iqtisadi siyasət təklifləri gələn il təvazökar iqtisadi artıma səbəb olacaq, CNN xatırladır.
ABŞ-a miqrasiya
Miqrasiyadan danışan Tramp qeyri-qanuni miqrantlar səbəbindən ABŞ-da təhlükəsizlik vəziyyətinin pisləşdiyinə diqqət çəkib. O, bunun günahını Bayden-Harris administrasiyasının üzərinə ataraq, ölkəyə “milyonlarla miqrant və cinayətkarı” buraxdıqlarını iddia etdi.
“Bizdə cinayətin yeni forması var, bu, miqrant cinayəti adlanır və o, heç kimin təsəvvür edə bilməyəcəyi miqyas alır”, - Tramp deyib. Onun sözlərinə görə, ABŞ-a möhkəm sərhəd və möhkəm divarlar lazımdır.
Öz növbəsində, Harris Trampı silah, narkotik və insan alveri ilə məşğul olan transmilli cinayətkar təşkilatları təqib etmək üçün Sərhəd Patruluna əlavə kadrların verilməsinə icazə verən qanun layihəsinin qəbuluna mane olduğuna görə məzəmmət edib. "ABŞ-ın həll yollarını axtaran və problemlərlə məşğul olan liderə ehtiyacı var. Lakin Tramp problemləri həll etməkdənsə, onları öz məqsədləri üçün istifadə etməyi seçir", - Harris deyib.
ABŞ-da prezident seçkiləri 2024-cü ilin noyabrında keçiriləcək.
