Alimlər bir paradoksa işarə edirlər
İnsanların çoxu həyatında ən azı bir dəfə kifayət qədər məlumatı olmadan mövzu haqqında əminliklə danışıb.
Bu inadkar rəftar bəzən yoldan keçən piyada olduğunu görmədən tıxacda qarşıdakı nəqliyyat vasitəsinin qəfil dayanmasına reaksiya vermək kimi vəziyyətlərdə də meydana gələ bilər.
Yeni bir araşdırmaya görə, bu davranışların arxasında insanın qərar vermək üçün əlində olan bütün məlumatlara malik olduğu gizli bir qərəzlik yatır.
Oktyabrın 9-da PLOS One jurnalında dərc edilən araşdırmanı aparan qrup deyir ki, insanlar kifayət qədər məlumatı olmasa belə təbii olaraq belə bir fərziyyə edirlər.
Tədqiqatçılar ABŞ-dan olan 1261 nəfərlə onlayn təcrübə aparıblar. Üç qrupa bölünən iştirakçılara iki məktəbin birləşməsi ilə bağlı arqumentlər verilib.
Bir qrup birləşmə üçün arqumentləri, digər qrup isə ayrı qalmaq üçün arqumentləri oxuduqda, nəzarət qrupunda olanlara hər iki tərəfin arqumentləri təqdim edildi.
İştirakçıların heç birinə natamam məlumat verildiyi deyilməyib.
Gözlənildiyi kimi, ilk iki qrupda olanlar onlara verilən tərəfi müdafiə etdilər. Digər tərəfdən, daha maraqlı bir nəticə ondan ibarət idi ki, iştirakçılar onlara lazım olan bütün məlumatlara malik olduqlarını və özlərini qərar qəbul etmək mövqeyində gördüklərini bildirdilər.
Əslində, ilk iki qrupdakı iştirakçılar nəzarət qrupundakılardan daha çox haqlı olduqlarına əmin idilər. Bu qruplardakı insanların başqalarının da onlar kimi seçim edəcəyini düşündüyü də qeyd edilib.
Ohayo Dövlət Universitetindən tədqiqatın həmmüəllifi Anqus Fletcher əlavə edir: "Biz gördük ki, insanlar ümumiyyətlə bir saniyə dayanmırlar və onlara daha məlumatlı qərar verməyə imkan verəcək daha çox məlumatın olub-olmadığını düşünmürlər".
İnsanlara bir-birinə uyğun gələn bir neçə məlumat verdiyiniz zaman, onların çoxu “Bu, doğru görünür” deyir və davam edir.
Əksər insanlar nəzəri cəhətdən hər şeyi bilmədiklərinin fərqində olsalar da, fikir və mühakimələrini dəstəkləmək üçün bütün məlumatlara sahib olduqları kimi davrana bilərlər.
Yeni məqalədə “informasiyanın kifayət qədər illüziyası” adlandırılan bu paradoks gündəlik həyatda bir çox münaqişələrin və anlaşılmazlıqların da səbəbi ola bilər.
Qərar verməzdən əvvəl Fletçer, çatışmayan məlumatların olub olmadığını soruşmağı məsləhət görür:
Kiminləsə fikir ayrılığına düşdüyünüz zaman etdiyiniz ilk şey: "Mənim onun nöqteyi-nəzərini görməyə və mövqeyini daha yaxşı başa düşməyə kömək edəcək bir şeyi əldən verdimmi?" Siz belə düşünməlisiniz. Bu, bilik adekvatlığı illüziyası ilə mübarizə aparmağın yoludur.
Araşdırmaya qarışmayan Psixoloq Dr. Sandra Wheatley əlavə edir: "Kiminsə xarakteri haqqında mühakimə yürütmək kimi ciddi bir qərar qəbul edərkən, mənbələri iki dəfə yoxlamaq vacibdir".
Əslində bu, sizi sorğulayan, sizi maraqlandıran, özünüzə və ya başqalarına şübhə yaradan məlumatlara daim açıq olmaqdır.
