Çinin “Çanqe-6” missiyası Ayın qaranlıq hissəsindən götürülmüş nümunələrlə Ayın əmələ gəlməsi və geoloji təkamülü haqqında mühüm məlumatlar verib. Honq Konq Universitetinin (HKU) tədqiqatçıları Cənubi Qütb-Aitken (SPA) hövzəsində geniş yeraltı maqmatik aktivlik aşkar ediblər.
Chang'e-6 missiyası Ayın qaranlıq tərəfindən nümunələr toplamaq üçün ilk missiya kimi tarixə düşdü.
2024-cü il mayın 3-də işə salınan missiya iyunun 2-də Ay səthinə enərək Yerə ümumilikdə 1935 qram Ay torpağı gətirdi.
Bu nümunələr Ayın səth quruluşu və tarixi ilə bağlı həll olunmamış suallara işıq salacaq.
Xüsusilə, bu yeni tapıntılar əvvəllər yalnız Ayın parlaq tərəfindən nümunələr götürdükdən sonra Ayın geoloji quruluşundakı asimmetrik fərqləri anlamağa kömək edə bilər.
Maqmatik fəaliyyətlər və tapıntılar
Tədqiqatlar nəticəsində məlum olub ki, Ayın qaranlıq səthindəki SPA hövzəsində geniş yeraltı maqmatizm mövcuddur.
Bu maqmatik fəaliyyətlər Ay qabığının orta qalınlıqda olduğu bu bölgədə müxtəlif formalarda müşahidə olunur.
Bunlara yeraltı maqmanın kraterlərin döşəmələrini doldurduğu eşiklər, qravitasiya məlumatları ilə aşkar edilən şaquli və həlqəvi dayklar və Mg ilə zəngin müdaxilələr daxildir.
Bu cür strukturlar Chang'e-6-nın eniş zonasındakı maqmatik süxurları tədqiq etməklə daha da təfərrüatlı olacaq.
Ayın geoloji təkamülü ilə bağlı yeni anlayışlar
HKU tədqiqatçıları bildiriblər ki, bu yeni tapıntılar Ayın erkən geoloji fəaliyyətləri haqqında mühüm ipuçları verir.
Chang'e-6 tərəfindən toplanan nümunələrin təhlili göstərir ki, onlar Ayın ikincil qabığının formalaşması və təkamülü ilə bağlı suallara cavab verə biləcək Mg ilə zəngin süxurlardan ibarət ola bilər.
Bu tədqiqatlarda Honq Konq Universitetinin rolu Çinin Ayın kəşfiyyatı proqramına mühüm töhfələr verir və elmi dünyaya Ayın qaranlıq tərəfinin sirlərini açmaq imkanı verir.
HKU gələcəkdə Chang'e-6 nümunələri üzərində əlavə tədqiqatlar aparmağı planlaşdırır.
Bu kəşflər Ayın geoloji quruluşunun və gələcək Ay missiyalarının dərindən başa düşülməsinə işıq salacaq yeni dövrün başlanğıcı ola bilər.
